Меѓународната агенција за енергија (ИЕА) очекува глобалните инвестиции во чисти технологии да достигнат 2 трилиони долари оваа година, што е речиси двојно повеќе од инвестициите поврзани со фосилни горива.
Дури и ако се потврдат предвидувањата, ова е помалку од половина од скоро 4,5 трилиони долари годишни инвестиции потребни до почетокот на 2030 година за да се постигнат целите за нула емисии на јаглерод диоксид.
Нула емисии – целосно остварливо или премногу амбициозно
Глобалниот напредок е бавен, со огромен раст на капацитетот на ветерот и соларната енергија во текот на изминатите неколку години кои не успеаја да се држат во чекор со растечката побарувачка за енергија во економиите како Кина и Индија. Фосилните горива ќе учествуваат со 81,5% од глобалната потрошувачка на енергија во 2023 година, што е малку помалку од 82% во 2022 година и 86 % во 1995 година, според статистичкиот преглед на ИЕА објавен минатата недела, пишува Фајненшл тајмс.
Но, повеќе од јасно е дека чистата енергија не е ни приближно до точката целосно да го покрие зголемувањето на побарувачката и затоа не може глобално да ги замени фосилните горива.
Светот е обединет
Поминаа речиси девет години откако 193 земји, вклучително и ЕУ, го потпишаа Парискиот договор во 2015 година за забавување на глобалното затоплување. Досега, 24 земји, вклучувајќи ги Германија, Велика Британија и Франција, како и ЕУ како целина, веќе имаат планови за значително намалување на емисиите до 2050 година, според платформата за податоци Net Zero Tracker. Уште десетици земји, вклучувајќи ги Индија, САД и Кина, се обврзаа на истите цели за иднината.
Сепак, ниту една од главните економии не е на пат да ги исполни своите цели за намалување на емисиите во 2030 година, а камоли целта од нула емисии, покажува анализата на Вуд Мекензи направена минатата година.
Неколку политички настани оваа година би можеле да го променат правецот на некои земји во потрага по помали климатски цели.
Доналд Трамп, кој ги повлече САД од Парискиот договор во 2020 година додека беше претседател, би можел повторно да стане претседател по изборите во ноември.
На изборите за Европскиот парламент претходно овој месец, некои популистички и екстремно десничарски партии победија со нивните ветувања за побавна енергетска транзиција, додека Зелените ја загубија поддршката.
Повисоките каматни стапки влијаат и на профитабилноста на проектите за обновлива енергија. Покрај тоа, САД и ЕУ планираат да ги зголемат царините за увоз на стоки, како што се електричните автомобили од Кина, што ја зголемува загриженоста дека зголемените цени дополнително ќе го забават процесот.
Оптимизам за иднината
Сепак, постојат причини да се биде оптимист, бидејќи вкупните податоци од минатата година покажуваат неколку оптимистички трендови, истакна ИЕА.
За прв пат по индустриската револуција минатата година, фосилните горива обезбедија помалку од 70% од потрошувачката на енергија во ЕУ. Целиот континент презеде чекори за намалување на зависноста од гас по руската инвазија на Украина. Во исто време, употребата на фосилни горива во САД се намали за 2% до 80% од потрошувачката на енергија, при што потрошувачката на јаглен е намалена за 17% во текот на минатата година. Неколку електрани беа затворени бидејќи планот на претседателот Џо Бајден според Законот за намалување на инфлацијата ја зголеми побарувачката за обновливи извори.
Според ИЕА, „побарувачката за фосилни горива веројатно веќе го достигнала својот врв на двете страни на океанот“. „Можеби е премногу рано да се зборува за апсолутен врв, но без оглед на тоа кој е во Белата куќа, се чини дека САД ќе ги следат трендовите на ЕУ“, вели Вајт.
И ЕУ и САД успеаја да ги намалат емисиите од производството на енергија додека нивните економии растат, што може да биде добро за другите региони кои се обидуваат да ја прекинат врската помеѓу емисиите и економскиот раст. Емисиите на Кина од согорувањето на фосилните горива, на пример, се зголемија за 5,2% во изминатата година, бидејќи економијата на земјата расте.
Во исто време, во Кина беа лоцирани 60% од светските 510 гигавати нови капацитети за обновлива енергија пуштени во употреба во 2023 година – најбрзиот глобален раст во последните две децении.
Според генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш, согорувањето на фосилните горива е одговорно за 75% од емисиите на стакленички гасови во светот и е „отровниот корен на климатската криза“. Но, откажувањето од нив е далеку од лесно.
Експертите оптимисти велат дека треба да продолжи долгорочниот тренд на пониски трошоци и технолошко подобрување на обновливите извори на енергија, со постепено отстранување на фосилните горива од системот. Цената на сончевата енергија, на пример, е намалена за повеќе од 75% во изминатата деценија.
Други тврдат дека обемот на предизвикот за намалување на емисиите се чини поголем отколку што всушност е, бидејќи голем дел од енергијата се троши на екстракција, рафинирање и преработка на минерали.
