Наплатата на данокот ќе почне од 1 октомври 2023 година, што е подоцна од првичниот план да се применува 1 јануари 2023 година.
По долги преговори, Европската унија вчера (18 декември 2022г) постигна политички договор за воведување данок за емисиите на јаглерод диоксид за увоз на загадувачки стоки како што се челик и цемент, што е прв ваков систем во светот, кој има за цел да ги поддржи европските индустрии додека тие се декарбонизираат.
Европската комисија кон средината на минатата година презентираше предлог за воведување Механизам за прилагодување на границите на јаглеродот (CBAM) со цел да ја заштити својата економија од, како што наведе, нелојалната конкуренција.
Целта на давачката е да се спречи европската индустрија да биде под притисок на нелојална конкуренција од поевтини стоки произведени во земји со послаби еколошки правила.
Како што соопшти Европскиот парламент по повод договорот, овој данок ќе се пресметува на железо, челик, цемент, алуминиум, ѓубрива и електрична енергија , како што предложи Европската комисија. Но, тоа ќе се прошири и на водородот и под одредени услови на индиректните емисии, како и на одредени секундарни производи, како што се завртките и сличните производи од железо или челик, наведува Европскиот парламент.
Од компаниите кои ги увезуваат тие стоки во ЕУ ќе се бара да купат сертификати за покривање на нивните вградени емисии на CO2. Шемата е дизајнирана да го примени истиот трошок за CO2 за странските фирми , бидејќи европските индустрии веќе се обврзани да купуваат дозволи од пазарот на јаглерод во ЕУ кога загадуваат.
Новиот данок ќе биде прв од ваков вид во светот и целосно усогласен со правилата на Светската трговска организација (СТО).
Данокот ќе се применува од 1 октомври 2023 година, со преоден период во кој од увозниците ќе се бара само да известуваат за емисиите на стоките што ги увезуваат.
За да се избегне двојна заштита на европската индустрија, која продолжува да добива бесплатни дозволи за емисиите на CO2, поточно дел од емисиите за кои не треба да плаќаат, должината на периодот на транзиција и целосната примена на прекуграничната данокот ќе биде поврзан со постепеното укинување на тие бесплатни дозволи во рамките на системот за тргување со емисии на ЕУ .
Тие детали ќе бидат познати по преговорите закажани за крајот на неделата, кога ќе се договори и ревизија на споменатиот систем. Инаку, предлогот на Европската комисија беше преодниот рок да трае три години.
По завршувањето на периодот на транзиција, компаниите кои увезуваат во ЕУ ќе бидат обврзани да купат CBAM сертификати за да ја платат разликата помеѓу цената на CO2 што се плаќа во земјата на производство и цената во ЕУ, поточно во рамките на ЕУ. ЕТС.
На крајот од периодот на транзиција, Европската комисија ќе процени дали да ја прошири листата на стоки кои подлежат на данок, вклучувајќи органски хемикалии и полимери. Целта на ЕУ е да ги вклучи сите стоки во овој систем до 2030 година.
Тогаш ќе се оценува и методологијата за пресметка на индиректните емисии и можноста за вклучување на повеќе секундарни производи, соопштуваат од Собранието.
ЕУ, како што е наведено, има за цел да ја изедначи цената на CO2 што се плаќа за одредени видови производи во рамките на EU ETS со цената на CO2 што се плаќа во земјите кои ги набавуваат тие производи во ЕУ.
Законот, како што наведуваат од Собранието, ќе ги поттикне земјите кои не се членки на ЕУ да ги зголемат климатските амбиции, бидејќи само оние чии климатски амбиции се исти како ЕУ ќе можат да извезуваат стоки во европските земји без да плаќаат прекугранични даноци.
Новиот данок на CO2 ќе предизвика големи трошоци за тешките индустрии од Западен Балкан и Турција
Предлозите најмногу ќе влијаат на соседите на ЕУ во Источна Европа и Северна Африка и другите земји во развој кои го критикуваат концептот на оданочување на ЕУ. Тие сметаат дека дека овој потег на ЕУ е „дискриминаторски и против принципите на правичност “, бидејќи развиените земји, кои се историски одговорни за предизвикување на климатската криза, треба да направат повеќе за да го решат тоа отколку оние кои се во развој.
Кина, Индија Бразил и Јужна Африка заеднички „изразија сериозна загриженост“ за „трговските бариери“.
Овој систем на оданочување ќе донесе големи финансиски трошоци за земјите од Западен Балкан и Турција, поради што експертите од регионот инсистираат дека ова прашање мора да стане една од главните теми во овие земји.
Украина и Турција подготвуваат механизми за одредување на цените на јаглеродот за да избегнат оданочување.
Мохамед Чахим, главниот преговарач на Европскиот парламент за законот, рече дека граничната тарифа ќе биде од клучно значење за напорите на ЕУ за борба против климатските промени.
„Тоа е еден од единствените механизми што ги имаме за да ги поттикнеме нашите трговски партнери да ја декарбонизираат нивната производствена индустрија“, рече Чахим.
Данокот е дел од пакетот политики на ЕУ дизајнирани да му помогнат на светот да избегне катастрофални климатски промени со намалување на емисиите на ЕУ за 55% до 2030 година во однос на нивото од 1990 година.
