Изминатите 10 години македонската економија помина низ многу промени, кои најдобро можат да се илустрираат преку растот и развојот на водечките компании во економијата.
За поблиску да се видат тие промени ги споредуваме и анализираме 15-те најголеми компании кои остварувале најмногу приходи во 2019 година со најголемите 15 компании пред 10 години, односно во 2010 година.
Ако може да се издвои една и најголема промена која предизвика и најголеми промени во структурата на македонската економија, тоа сигурно би бил влезот на странските инвеститори кои отворија производни погодни во слободните економски зони.
Станува збор за производни компании, најголем дел од нив од индустријата за автомобилски делови, кои отворија многу работни места и кои ја сменија извозната структура на македонската економија.
На листата ТОП 15 најголеми компании во 2019 година има три странски компании, Џонсон Мети, Кромберг и Шуберт и Ван Хоол. Од овие три компании, само Џонсон Мети се наоѓал на листата 15 најголеми компании во 2010 година.
Но, ако во 2010 година Џонсон Мети бил осма најголема компанија со приходи од 132 милиони евра, лани британскиот производител на автомобилски катализатори е убедливо најголема компанија во земјава со приходи од 1,9 милијарди евра.
Кромберг и Шуберт, производителот на кабли за автомобилска индустрија и Ван Хоол, производителот на автобуси ги нема воопшто на листата најголеми пред 10 години, но затоа лани двете заедно имале вкупни приходи од 427 милиони евра.
Дватa најголеми играчи од нафтената индустрија, Окта и Макпетрол кои во 2010 година биле двете најголеми компании, десет години подоцна Џоснон Мети ги симна за една позиција подолу и лани биле втора и трета најголема компанија во земјата според вкупните приходи. Но, она што е видливо е дека Окта има пад на приходите од продажба, што може да се должи и на намалената цена на нафтата, која во 2010 година изнесуваше просечно околу 75 долари за барел.
Имено, Окта во 2010 година имала вкупни приходи од 511 милиони евра, десет години има приходи од продажба помали за 60 милиони евра или за 12%.
Макпетрол, најголемиот диструбитер на нафтени деривати, минатата година ја заврши со вкупни приходи од 372 милиони евра, што е зголемување за 22 милиони евра или за 6,4% во споредба со пиходите кои ги остварувал пред 10 години.
Дистрибутерот на електрична енергија ЕВН Македонија пред 10 години бил четврта најголема компанија со вкупни приходи од 328 милиони евра, но заради либерализацијата на енергетскиот пазар и законската вертикална поделба на компанијата, лани две компании на ЕВН се најдоа на петто и на десетто место, кои заедно имаа вкупни приходи од 387 милиони евра.
Алкалоид е пример дека извозниците се развиваат побрзо
Најголемата фармацевтска домашна компанија Алкалоид минатата година е шеста најголема компанија со консолидирани вкупни приходи од 180 милиони евра. Тие се зголемени за 84 милиони евра или за 87% во споредба со пред десет години, кога Алкалоид бил деветта најголема компанија.
Алкалоид со години наназад е меѓу најголемите извозници од земјава, и тоа на производи со висока додадена вредност, а извозот е главниот клуч за успехот и големиот раст на приходите на компанијата во изминатата декада.
Дури 65% од вкупните приходи од продажба на Алкалоид или 117 милиони евра минатата година се остварени од извоз и продажба на странски пазари. Во 2010 година извозот на Алкалоид изнесувал 56 милиони евра, односно 58% од вкупните приходи од продажба на компанијата, што значи дека за период од 10 години извозот е зголемен за повеќе од двојно (108%) или за 60 милиони евра.
Фени Индустри, производителот на феро никел од Кавадарци пред 10 години бил четврта најголема команија со приходи од 248 милиони евра. Десет години подоцна, благодарение на успешниот стечај кој заврши со реструктуирање, компанијата беше купена од швајцарскиот фонд Гсол и рестартирана, па минатата година беше осма најголема команија во земјава со приходи од близу 170 милиони евра.
Интересен тренд кој одблиску ги прикажува придобивките од либерализацијата на телекомуникацискиот пазар може да се види и преку приходите на двете најголеми компании од овој сектор пред 10 години, Македонски Телеком и Т-Мобиле. Фиксниот оператор Македонски Телеком во 2010 години бил петта најголема компанија со приходи од 211 милиони евра, додека мобилниот оператор Т-Мобиле бил шеста најголема компанија со приходи од 165 милиони евра, или заедно двете имале вкупни приходи од 376 милиони евра.
Десет години подоцна, заради поголемата конкуренција на телекомуникацискиот пазар, како и намалувањето на фиксната телефонија, компанијата Македонски Телеком, во која се споија и мобилниот и фиксниот оператор, остварила вкупни приходи од 177 милиони евра и била седма најголема компанија во земјата.
Доминација и огромен раст на КАМ во трговијата
Табелата Топ 15 најголеми во 2019 година покажува уште еден голем и значаен тренд кој се случуваше во трговијата и малопродажбата во земјава во изминатите 10 години.
Имено, во 2010 година најголем играч од трговијата на мало бил синџирот на трговски маркети Тинекс, кој со приходи од 88,6 милиони евра бил десетта најголема компанија во земјата.
Десет години подоцна, Тинекс го нема на листата 15 најголеми компании, но затоа како деветта најголема компанија е рангиран синџирот на трговски маркети КАМ со приходи од продажба од 149 милиони евра. Концептот на дисконтна продажба и пониски цени кој го постави КАМ, се покажа како најпривлечен за македонските граѓани, пред се и заради нивната намалена куповна моќ.
Во 2010 година, КАМ беше 27 по големина компанија со земјава со приходи од 45 милиони евра, но десет години подоцна КАМ е најголем играч во трговијата со приходи од 145 милиони евра, кои за овој период се зголемени за 100 милиони евра или за 225%.
Производителот на челични цевки и профили ИГМ Трејд од Кавадарци е на истата 15 позиција, со тоа што минатата година компанијата, која е 95% извзоно ориентирана, остварила приходи од над 109 милиони евра, кои се зголемени за 37 милиони евра или за 52%. За поголем пласман на европските пазари, ИГМ Трејд пред неколку години купи и фирма од Словенија, преку која го зголеми обемот на производството и извозот.
На листата 15 најголеми во 2010 се наоѓале производителот од металургијата Арчелор Митал, дистрибутерот на цигари Еуро Табак и рудникот Саса, но десет години подоцна тие не се листата.
Нови играчи во кругот на 15 најголеми лани се вториот најголем телеком играч А1 Македонија, кој се формираше со спојувањето на Оне и Вип, потоа најголемиот трговец со електрична енергија ГЕН-И.
Најголемите 15 компании лани оствариле вкупни приходи од 4,7 милијарди евра, додека во 2010 година најголемите 15 компании имале приходи од 2,6 милијарди евра.
