По скромниот раст од 2,2% во 2024 година, се очекува поморската трговија да забави на само 0,5% во 2025 година, според Прегледот на поморскиот транспорт 2025, објавен од УНКТАД.
Глобалниот поморски превоз, кој врши над 80% од светската трговија, е под огромен притисок, соочувајќи се со кревок раст, растечки трошоци и растечка неизвесност.
Организацијата предупредува дека геополитиката, новите царини и претстојните климатски правила ги растегнуваат рутите, ги зголемуваат трошоците и создаваат долгорочна неизвесност за превозниците, шпедитерите и логистичките добавувачи.
Растојанието се зголемува и трговските рути се менуваат
Бродовите што некогаш минуваа низ Црвеното Море за неколку дена, сега пловат со недели околу ’Ртот Добра Надеж. Цените на товар се високи и нестабилни, синџирите на снабдување се кревки, а прекините во пристаништата стануваат хронични.
До мај 2025 година, сообраќајот низ Суецкиот канал падна на околу 70% под нивоата од 2023 година, принудувајќи ги бродовите да се движат на подолгата рута „Рт на добрата надеж“.
Просечната должина на поморското патување се зголеми на 5.245 милји во 2024 година, во споредба со 4.831 милји во 2018 година.
Пренасочувањето доведе до пораст на тон-милјите, кои се искачија за 5,9% во 2024 година и покрај тоа што обемот на трговијата се зголеми за само 2,2%. Ова објаснува зошто многу европски увозници се соочија со доцнења во испораката, повисоки трошоци за транспорт и прекини во внатрешните дистрибутивни мрежи.
Цените на товарнот транспорт го одразуваат овој притисок. Индексот на контејнерски товар во Шангај (SCFI) во просек изнесуваше 2.496 поени во 2024 година, што е зголемување од 149% во однос на истиот период минатата година.
„Нестабилноста на цените на товарот станува норма, водена од геополитички тензии, промени во трговската политика и кревки фундаментални фактори на понудата и побарувачката“, според UNCTAD.
Царинските битки и новите пристанишни такси ги зголемуваат трошоците
Покрај пренасочувањето, шпедитерите се соочуваат со растечки трошоци предизвикани од политиката. UNCTAD укажува на бран нови царини и трговски ограничувања, како и на планирани пристанишни такси во САД насочени кон одредени бродови изградени во странство и управувани од странство. Организацијата предупредува дека овие мерки би можеле дополнително да ги нарушат глобалните трговски модели и да ги доведат ранливите економии во поголем ризик.
Се очекува малите островски земји во развој (SIDS) и најмалку развиените земји (LDC) да го сносат товарот на овие промени поради нивната зависност од увезената стока и ограничената преговарачка моќ со превозниците.
Нова нормала на нестабилните цени на превозот
Нестабилноста на цените на превозот стана новата нормала. Цените на контејнерскиот, товарниот превоз на големо и танкерскиот превоз останаа високи и нестабилни во 2024 и 2025 година, остро осцилирајќи поради геополитичките тензии, промените во трговската политика и нерамнотежата помеѓу понудата и побарувачката.
Контејнерскиот превоз беше силно погоден. Спот и чартер цените се приближија до врвовите на Ковид 19 до средината на 2024 година пред да се намалат – но останаа далеку над нивоата пред кризата. Индексот на контејнерски превоз во Шангај во просек изнесуваше 2.496 поени во 2024 година, што е зголемување од 149% во однос на 2023 година, а јулските спот цени достигнаа 3.600 долари по контејнер.
Извештајот на UNCTAD предупредува дека декарбонизацијата на поморскиот транспорт ќе повлече значителни трошоци, вклучително и обновување на флотата, адаптација на пристаништата и инфраструктура за алтернативно гориво. Јасни регулаторни сигнали, поголеми инвестиции и соработка меѓу владите, индустријата и финансиските актери ќе бидат од суштинско значење за водење на транзицијата.
Севкупно, УНКТАД ги опишува изгледите за 2025 година како кревка стабилност. Растот на трговијата ќе продолжи, но ќе остане пригушен. Ризиците вклучуваат продолжени конфликти, промени во трговската политика и трошоци за прилагодување кон правилата за декарбонизација.
