Експертите на Coface предвидуваат дека бројот на несолвентни фирми ќе продолжи да се зголемува во 2023 година.
Регионот на Централна и Источна Европа (ЦИЕ) претрпе значителни економски промени во текот на изминатите три години. Големата хетерогеност, различните мерки за поддршка и законските измени значително влијаеја на трендовите на несолвентност. Пандемијата Ковид-19 и последователниот економски пад, како и економското влијание на војната во Украина, предизвикаа загриженост не само за макроекономската активност и пазарите на стоки, туку и за платежната ликвидност на компаниите.
Економиите на ЦИЕ покажаа знаци на закрепнување во 2021 година и во првата половина на 2022 година, при што повеќето земји забележаа повисоки стапки на раст и покрај значителната нестабилност. „2022 година донесе претежно солидна економска активност, при што растот на БДП на Хрватска и Словенија надмина 5%, а стапките на раст во Полска, Романија и Унгарија се блиску до него“, вели Гжегож Силевич, раководител на економски истражувања за Централна и Источна Европа на Coface. „Од друга страна, Естонија падна во рецесија со стапка на раст од -1,3%.
Во однос на несолвентноста, мерките за поддршка што ги воведоа владите во 2020 година придонесоа за пад на несолвентноста на деловните субјекти. Процесот на престанок на овие мерки беше постепен со тоа што компаниите сè уште имаа корист од нив во услови на ниски каматни стапки во 2021 година.
„Меѓутоа, во 2022 година видовме јасен пораст на неликвидноста бидејќи компаниите се соочија со неколку предизвици, вклучувајќи високи цени на енергијата, инпути, серија на брзо зголемување на каматните стапки, највисока инфлација во последните децении и неизвесност поврзана со војната во Украина“, објаснува Гжегож Сиелевич.
Coface проценува дека вкупниот број на деловни постапки за несолвентност во земјите од ЦИЕ се зголемил од 25.917 во 2021 година на 36.090 во 2022 година, што претставува зголемување од 39,3%. Осум земји доживеаја зголемување на бројот на неликвидност во 2022 година од претходната година (Бугарија, Хрватска, Унгарија, Латвија, Литванија, Полска, Романија и Србија), а четири земји забележаа намалување (Чешка, Естонија, Словачка и Словенија).
Висок пораст на неликвидни фирми забележаа Србија и Унгарија (+106% и +86%, соодветно), додека најголем пад на постапките имаше во Естонија (за -17%).
Зголемен борјот на несолвнетни фирми во сите сектори, не само во енергетско интензивните
Сосема очекувано, енергетски интензивните сектори се оние кои најмногу страдаа од зголемените цени на суровините, па оттука и повисоките оперативни трошоци. На пример, во Полска, секторите хемикалии, метали, хартија-дрво и земјоделско-прехранбени производи пријавија подолги доцнења во плаќањата од просекот, при што најголемиот дел од нив доживеаја продолжување на доцнењата во споредба со претходната година. Овие сектори беа широко застапени во регионалните статистики за несолвентност: металите, хартијата, дрвото и земјоделската храна забележаа високи и забрзани стапки на несолвентност.
Значително погоден е и градежниот сектор. Стапките на несолвентност се особено високи во Хрватска, Естонија, Унгарија, Латвија, Литванија и Полска, поради високите цени на градежните материјали и инпутите. Овој сектор, исто така, забележа забавување поради зголемувањето на каматните стапки и зголемената инфлација, додека недостигот на работна сила, исто така, беше пречка.
На крајот, трговијата на мало е уште еден сектор со значителен удел на несолвентност во повеќето земји, иако неговите стапки на несолвентност и раст на постапките останаа релативно ограничени во 2022 година. Постојаната инфлација зема сè поголем данок на потрошувачката, што треба да доведе до зголемен број на несолвентности во овој сектор.
„Економските изгледи во најмала рака остануваат неизвесни. Нашите експерти предвидуваат забавување на инфлацијата во наредните месеци, но сепак, најголемиот дел од економиите во регионот на ЦИЕ треба да доживеат послаб раст во 2023 година. Навистина, инфлацијата ќе остане далеку над целите на централната банка. Како такви, тие ќе продолжат да ги зголемуваат стапките и тоа ќе има негативни ефекти врз солвентноста на компаниите. Сметаме дека бројот на компании во ситуација на неликвидност треба да продолжи да се зголемува во 2023 година“, додава Јарослав Јаворски, извршен директор на Coface во регионот на Централна и Источна Европа.
