Дел од менаџментот на Кромберг и Шуберт Македонија ДООЕЛ Битола во ексклузивно интервју за едицијата Топ 100 Извозници зборуваат за работењето на компанијата во периодот исполнет со многу предизвици за автомобилската индустрија, за големите планови за развој во Македонија, општествената одговорност на компанијата и нејзиното влијание врз македонската економија.
Изминативе две години беа многу проблематични за автомобилската индустрија, а сега војната во Украина, енергетската криза, високата инфлација и најавите за рецесија се чини дополнително ги влошуваат. Како овие промени се одразуваат врз работењето на Кромберг и Шуберт Македонија, врз нарачките, производството, синџирите на снабдување, бројот на вработени?
КиШ: Изминатите години и оваа година моментално се голем предизвик за автомобилската индустрија и нашата компанија. Ние сме дел од тој светски синџир на набавка на суровини и материјали од нашите добавувачи од една страна, како и примање на нарачки за работа од нашите клиенти од друга страна. Целата ситуација која настана од 2020 година со светската пандемија со Ковид 19, продолжувањето на таа панедмија во 2021 година, потоа големиот дисбаланс кој што настана на светско ниво во автомобилската индустрија со недостиг на чипови и сето тоа проследено со војната во Украина, направија навистина голем предизвик за нас како компанија да ги испланираме правилно сите параметри и да направиме истовремено да се задоволни клиентите, вработените, нашите соработници и целата општествена заедница во целост. Поради нееднаквото, и на моменти целосно, прекинување на синџирот на снабдување во изминатите две години бевме приморани да правиме откажувања на дел од производните капацитети, да правиме прилагодување на распоредот за работа, да правиме балансирање во работните денови кај вработените, да бараме одобрување за употреба на алтернативни материјали за работа или да прилагодуваме начини на транспорт на готов производ кон нашите крајни клиенти. Сето ова бара добро да се пресмета секој чекор и да се гледа неколку денови, па и недели нанапред затоа што нашиот производ е наменет за врвни клиенти а работа со принцип “JIT- Just in Time” не дозволува девијации и никакви импровизации. Нарачаниот производ треба секогаш да биде во вистинско време кај нашиот клиент.
Како најголема цел и фокус во целиот овој период ни беше да се задоволат барањата на клиентите и во исто време да се задржи работното место на сите наши вработени и истите во ниту еден момент да не се чувствуваат несигурни или загрижени за своите работни места. Сето тоа го потврдуваме со фактот дека бројот на вработени, како и условите за работа на нашите вработени, е непроменет во изминатите две години и покрај сите предизвици и случувања во индустријата.
Сега како компанија ни следуваат нови предизвици со енергетската криза со која се соочуваме и која што секако ќе има големо влијание и врз оперативната работа на производните капацитети, така и врз фиксните трошоци кои настануваат за компанијата. Веќе неколку месеци наназад ние како компанија се подготвуваме за оваа енегретска криза и “долгата зима” што нè очекува преку имплементирање на сет на мерки за заштеда на електрична енергија и имплементирање на нови обновливи ресурси.
Годинава беше најавено отворањето на нова втора фабрика на Кромберг & Шуберт во Илинден, Скопје, покрај постојната фабрика во Битола. Може ли малку подетално околу овој проект? Колку досега Кромберг и Шуберт има инвестирано во земјава и какви се плановите за следниот период?
КиШ: Оваа година и покрај сите предизвици со кои нашата компанија се соочува како што погоре ги опишавме, нашата Централа одлучи дел од производството во нашите фабрики во Украина поради целата ситуација таму, да го премести во Македонија. Тоа значи дека дека во услови кога за сите пазарот на труд е тензичен и кога синџирот на снабдување е непредвлидив, ние инвестираме во отворање на нов производствен капацитет и даваме шанса за нови вработувања во нашата држава.
Се работи за нова компанија во Скопје во Општина Илинден која е регистрирана како подружница на моменталната компанија во Битола. Имено, во април оваа 2022 година, започнавме со преговарање за изнајмување на објект во зоната во Илинден, се работи за ново изграден објект од страна на компанијата ДЕ-НИ Интернационал кој што се наоѓа веднаш во почетокот на зоната во Илинден, во непосредна близина на автопатот. Објектот во изминатите месеци го прилагодивме на нашите Крошу стандарди и за тој период ги вработивме нашите први вработени за новата компанија. Се работи за производствен капацитет од 12.000м2 и во моментов веќе броиме над 570 нови вработени. Вработените се најголем дел од Скопје и скопските општини, а исто така дел од вработените веќе нѝ доаѓаат од градовите Куманово, Велес и Свети Николе после започнувањето на успешната соработка со општините и агенциите за вработување на споменатите градови.
Во овој нов производствен капацитет ќе се изработуваат целосно изработени финални кабелски снопови за BMW за нивниот “facelift” нов модел на BMW X1 2022 кој што покрај моменталните модели на електричен мотор на бензин и нафта, ќе вклучува и нови модели на хибрид и целосно електрични возила во кои што се дизајнирани со перформанси по желбите на крајните корисници и нови внатрешни додатоци со елегантна надворешна спортска линија на SUV возило.
Со оваа нова фабрика во државата внесуваме инвестиција од 22 милиони евра и до првата половина на наредна година ќе вработиме околу 2.000 нови вработени од тој регион.
Во моментов исто така сме во вложување и инвестиции во нов проект во капацитетот во Битола. Новата инвестиција за овој проект ќе изнесува 26 милиони евра со која што ќе внесуваме нови технолошки иновации преку AGV (Automated Guided Vehicle) систем за работа, како и модернизирани роботики за интерен транспорт на материјали во погонот.
Подолг период веќе сме и во преговори за добивање на парцела за градба на нашата трета фабрика во Македонија која што треба да биде изградена во ТИРЗ Бунарџик и која што треба да започне со изградба кон крајот на оваа година или почетокот на наредната. Оваа инвестиција ќе изнесува околу 40 милиони евра. Со сето ова, вкупните инвестиции на компанијата Кромберг и Шуберт во Македонија ќе достигнат повеќе од 160 милиони евра и околу 10.000 работни места, вклучувајќи и инженерски центар во Скопје што ќе отвори можности за многу млади инженери во нашата земја.
Европа и Германија, каде се извезуваат најголем дел од деловите произведени во Кромберг и Шуберт, но и на останатите компании од автомобилската индустрија во земјава се соочуваат со големи проблеми и извесна рецесија заради енергетската криза и војната во Украина. Како тоа очекувате да се одрази врз работењето на компанијата и на целата индустрија во земјава? Какви се проценките за производството и извозот годинава?
КиШ: Моментална ситуација на светско ниво за автомобилската индустрија е доста интензивна и неизвесна од повеќе фактори кои ги наброивме претходно. Големите производители на автомобили моменталната енергетска криза ја увидоа пред подолг период и поради тоа се воспостави политика на зелена енергија и одржливост каде што побаруваат сите добавувачи, да ги прилагодат нивните производни капацитети на начин што ќе ја зголемат употребата на обновливи извори на енергија, односно ќе осигураат дека соработуваат со компании кои не загадуваат и ја чуваат природата, а од друга страна, ќе ги направат производните капацитети помалку зависни од електрична енергија од фосилни горива. Ситуацијата со Украина исто така придонесува за небалансираност со снабдувачкиот синџир затоа што голем дел од ресурсите доаѓаат од таму, но, веќе дел од компаниите во Украина се вратија во производните капацитети во регионите каде што воената инвазија не е во пораст, а компаниите каде што имаа производни капацитети во други држави, заради план Б, преместија дел од производството од Украина.
Сето ова придонесува како последица до зголемување на времетраењето на процесот од нарачка на краен корисник, до негово финално купување од 8 до 10 денови што беше карактеристично, до достава и после неколку месеци, па и до година дена.
Согласно плановите за производство на нареден период кој што ги припремаме како и планот со нарачки од клиентите за наредна година, според бројките се очекува да имаме стабилизирање на нарачките и задржување на обемот на работа на месечно ниво. Очекувано е да има одреден дисбаланс од планот до реализацијата поради пореметувањата во синџирот на снабдување со репроматеријалите со што ќе се соочиме, но, веќе се разработени механизми и мерки како краткорочно да се делува и да не се загрозува испораката на готов производ.
Се најавува пакет мерки за поддршка на бизнисот од страна на Владата. Какви мерки би помогнале за Кромберг и Шуберт Македонија за полесно надминување на оваа криза?
КиШ: Мора да се напомене дека клучна улога во задржување на обемот на работа и можноста за функционирање на нашите компании ќе има Владата и мерките кои што ќе ги воведат за помош на стопанството. Како најголем фактор на кој што мора веднаш сега да се реагира и да се донесат конкретни мерки е енегретската криза и енормно зголемената цена на електричната енергија која што за стопанството значи и зголемување до над илјада проценти што сериозно го загрозува финансиското работење на компанијата. Мора веднаш да се дефинира метод да се стабилизира цената на електричната енергија за стопанството за да не бидат доведени компаниите во ситуација да ги затвараат своите капацитети.
Исто така, потребно е Владата да изнајде мерки за субвенционирање на поставување на фотоволтаици за компаниите и брзо да се реагира во процедурата кога станува збор за нивна изградба и ставање во употреба поради долгата процедура која може да одземе и неколку месеци, а сега тие месеци може да бидат клучни за компанијата. Исто така, треба да се планира количеството на електрична енергија за зимските месеци, дали и како се планирани рестрикции, што би значеле тие најави за компаниите, да се информира навремено доколку една од мерките што би ја вовеле Владата ќе бидат рестрикции за стопанството, дали би се вклучиле само најголемите потрошувачи или ќе вклучува дел од други потрошувачи. Ова мора сериозно да се најави со план за да може да ги планираме останатите ресурси и како би го покривале производниот капацитет во тој момент.
Кромберг и Шуберт Македонија е втор најголем работодавач во земјава. Какви се проценките за бројот за вработени и колку се соочувате со проблеми да дојдете до работна сила и да ги задржите вработените?
КиШ: Доколку се погледнат моменталните информации за број на вработени, со отворањето на нашата нова фабрика во Скопје и моменталниот вкупен број на вработени, не би одговарал епитетот од насловот на прашањето. Бројот на вработени се зголемува секој ден како што неколку пати споменавме во ова интервју, поради новата фабрика во Скопје заради што секој ден нов вработен се приклучува кон нашето Крошу семејство за да во моментот броиме над 5.800 вработени. Планот за бројот на вработени за фабриката во Битола за нареден период ќе означува зголемување за дополнителни 300 вработени кои ќе ги приклучиме поради новиот проект за кој што сериската фаза е планирана за наредна година. Планот за фабриката во Скопје означува уште 1.200 нови вработувања кои треба да бидат дел од компанијата до првиот квартал на наредна година.
Нашите вработени се наша најсилна страна како што до сега често сме потенцирале и докажале, затоа што тие ја создаваат вредноста на производот кон клиентот и вредноста на нашата компанија. Нашата цел е да создаваме најдобри услови за нашите вработени во текот на работното време, но, исто така да создадеме дополнителна вредност во квалитетот на нивниот живот преку инвестирања во заедницата и општеството.
Поради тоа, нашите вработени имаат редовни покачувања на плата, имаат дополнителни бонуси, низа на бенефиции преку статусот на наш вработен, имаат приватно здравствено осигурување, имаат можност за интерни унапредувања, секоја година имаат подобрени услови во нашите простории за работа и социјалните простории во компанијата, имаат постојана грижа и внимание. Од друга страна, пак, заедницата и општеството преку нашата програма за општествена одговорност има реновирање на училишта, инвестиции во здравството, спонзорирање на настани од културен, спортски, забавен и едукативен карактер, финансиска помош на проект за изградба на градинка, подобрување на дел од градски детски парк и донации во сите останати области.
Со овој принцип на работа покажуваме правилен пример за работодавач што е избор на секој што сака да биде дел од ваков тим и компанија. Во услови на зголемена регрутација, ги прошируваме областите, па така нашите вработени доаѓаат од Битола, Прилеп, Ресен, Демир Хисар и сите околни места, а во Скопје ги опфаќаме Скопје, Велес, Куманово и Свети Николе.
Во последниве неколку години се посилно се зборува за регионализација во синџирите на снабдување. Како Македонија котира кога станува збор за атрактивноста на земјата да привлече дел од производството на фабриките кои се селат од Кина, Украина…Што би можело да се направи за да се зголеми привлечноста на Македонија како земја за инвестирање?
КиШ: Македонија како земја и натаму согласно географската поставеност и ресурсите кои ги поседува е сè уште атрактивна земја за инвестирање, но, настануваат големи предизвици кога одредена компанија се одлучува да инвестира кај нас, што е пример и со нашата инвестиција на која работиме. Треба да се направи определено подобрување во нашите институции, има потешкотии уште при процесот на регистрација на фирма, трае долго и бара многу поединечни чекори да бидат преземени, а потоа и усогласеноста на различни регулативи, царински постапки и финансиски аспекти со други земји и земји од ЕУ со кои треба да се соработува. Треба забрзано да се делува на законски промени кои аргументирано ги побаруваме и кои ќе помогнат за подобрување на бизнис климата и ќе придонесат за побрзо и ефективно темпо на работа на компаниите.
Потребно е исто така, и подобрување на патната инфаструктура, и вложувања во образовниот систем за да обезбеди добро подготвени кадри кои ќе можат да бидат експерти за компаниите кои влегуваат.
Странските компании во зоните често се мета на критика во јавноста заради тоа што малку соработуваат со локалните комапнии. Од друга страна, вие како компанија сакате да потенцирате дека се трудите приоритет да дадете на локални добавувачи. Колку Кромберг и Шуберт Македонија соработува со локалните компании?
КиШ: Нашиот процес на работа и процесот на производство вклучува ресурси и репроматеријали кои се од странски добавувачи одобрени од нашите клиенти и тие целосно доаѓаат преку увоз. Тука немаме простор за промена, затоа што компонентите кои се вклучени во самиот финален производ се согласно спецификација од клиентот и кај нас нема соодветно производство на истите. Кога станува збор за сите останати локални набавки некаде 65% од набавките се од домашни компании и ние соработуваме со повеќе од 300 локални добавувачи кои произведуваат определени производи или даваат услуги кон нашата компанија. Согласно тоа, имаме голем придонес кон придвижувањето на домашните компании кои се дел од нашиот синџир на снабдување. Исто така локално соработуваме со наши постојани соработници кои се “in-house” провајдери на услуги за редовното функционирање на компанијата како транспорт на вработени, кујна со кантина, амбуланта, хигиена и чистење и обезбедување на објектот сите овие со целосно Македонска сопственост.
Какво е значењето на Кромберг и Шуберт Македонија за Пелагонискиот регион и воопшто за македонската економија? Важите за компанија која сака да придонесе и вложи повратно во развојот на средината во која работи? Во што конкретно сте вклучени како компанија?
КиШ: Какво е влијанието на нашата компанија за цел Пелагонски регион потврдува фактот што најпрво вработуваме најголем број од работоспособно население во регионот, а исто така имаме големо влијание на целокупната бизнис клима, како за регионот, така и за цела држава. Ние сме во листата на најголеми извозници во државата и компанија со највисока исплатена просечна плата по вработен од автомобилската индустрија во 2021 година. Покрај финансиските придобивки кои произлегуваат од нашата компанија во стопанството, исто така дел сме од активности за подобрување на општествената заедница преку низа на проекти и донации од различни области. Ние сме добар пример за сите останати во повеќе области и поради тоа во изминатата година добивме и национална награда за Најдобра пракса во безбедност и здравје при работа во категорија на големи компании.
Во Битола важи правилото дека кога КиШ исплаќа плата, сите продавници, бутици, ресторани… имаат повеќе работа. За соработката со локалните добавувачи, преку 300 компании растат, работат, се развиваат и нè следат во промените и стандардите. Значи, покрај придонесот во економијата, се додава вредност и преку знаење, професионални навики, размена на искуства, поставување стандарди итн.
Нашиот тим се развива и надвор од државата, бидејќи имаме фабрика и во Крушевац, во Србија. Ова создава можност за регионална соработка и поврзување бидејќи имаме ист менаџмент, едни на други сме си поддршка кога започнуваме нов проект, кога има поголеми технички измени, кога имаме зголемен обем на работа, можеме да направиме споредба на цени или на квалитет на одредени услуги, учиме заедно…всушност сме еден тим кој моментално работи на три локациии, во Битола, Скопје и во Крушевац, а тоа поврзување е само по себе вредност и заеднички сите заедно работиме да бидеме: подобар работодавач, подобар производител (мајстор) на кабли и подобар пример за компанија со општествена одговорност во заедниците од каде доаѓаат нашите луѓе.
