Многу македонски компании веќе подолго време се под огромен притисок заради високите трошоци на електричната енергија. Трошоците за енергија постојано се зголемуваат од 2020 година и буквално експлодираа од крајот на 2021 година, а растот продолжи и годинава поттикнат од војната во Украина.Очекувањата се дека цената на струјата ќе продолжи да расте и во есен и зима.
Претседателот на Стопанската комора на Македонија, Бранко Азески вчера предупреди дека ако наскоро не се донесат итни мерки за помош на стопанството, многу фирми ќе мораат да стават клуч на врата.
Високите цени на енергенсите им го јадат профитот на македонските компании веќе подолго време, но многу од нив сега се доведени во ситуација да мораат да го намалуваат производството и да отпуштаат вработени за да преживеат, а дел од нив ќе бидат принудени да стават клуч на врата ако струјата продолжи да поскапува.
Од Комората велат дека високата цена на енергенсите е најголем проблем во бизнис секторот во овој момент и дека се максимално посветени на изнаоѓање на решенија како да се олесни овој товар за стопанството.
“Тоа е прв и основен проблем на компаниите и има најава од неколку компании дека ќе почнат да размислуваат за намалување, или за затворање на производството и отпуштање на вработените ако набрзо не се донесат итни мерки за помош на стопанството од страна на Владата”, врли Бранко Азески.
Вчера е формирана меѓуресорска комисија која наредните десет дена треба да го подготви предлогот врз основа на предлози што ги даде Комората, да оцени дали се прифатливи, а потоа ќе одржи средба со премиерот, веројатно за десетина дена, рече Азески.
„Искуствата од регионот покажуваат дека во сите шест држави компаниите се во поповолна позиција зашто имаат субвенционирана струја, односно струја со определна цена која е директно од сопственото производство. Ние сме на слободниот пазар и плаќаме огромни суми кои се движат и до 350 евра, а при комплицирана ситуација на прекин на рускиот гас во Европа, може да дојде до уште двојно зголемување на цените“, рече Азески.
И додека домаќинствата на некој начин делумно се заштитени од ценовниот скок заради регулираните цени, компаниите кои се снабдуваат на отворен пазар се соочуваат со драстичен раст на трошоците за енергија.
Владата ќе прогласи кризна состојба во енергетскиот сектор
Министерот за економија Крешник Бектеши денеска изјави дека се планира Владата од август да прогласи кризна состојба во енергетскиот сектор со цел да се обезбедат финансиски средства за компаниите за претстојната грејна сезона која ќе биде најтешка досега.
“Не очекува многу тешка и непредвидлива зима на енергетски план која не зависи само од Северна Македонија или од земјите од регионот, туку зависи од тоа како ќе се одвива ситуацијата со војната во Украина. Рестрикции на електрична енергија не се очекуваат, дури и доколку имаме забрана за увоз на електрична енергија и гас во земјава. Во август повторно ќе побараме прогласување на кризна состојба во електроенергетскиот сектор се со цел да имаме можност преку дополнителни мерки да интервенираме во зголемување на производството на електрична енергија од домашни капацитети“, кажа министерот за економија Крешник Бектеши на денешниот брифинг со медиумите на кој информираше за следните чекори и мерки кои ќе бидат превземени се со цел ублажување на ценовните шокови за граѓаните.
„Ќе ја имаме најтешката зима, ситуацијата е многу тешка и непредвидлива не зависи само од Северна Македонија и во земјите од регионот туку во зависност од тоа како ќе се одвива војната во Украина. Ние работиме на обезбедување на алтернативни начини за снабдување со енергенси, доколку имаме целосна забрана за увоз на гас за да може да работат и топланите и индустриските капацитети. Во делот на алтернативни извори согласно Законот е предвидено и да може да се префрлат на друг енерегенс односно на мазут“ кажа Бектеши.
Тој соопшти дека вчера е донесена одлука од Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) за обезбедување на 100 милиони евра во делот на ликвидноста за да може ЕСМ во одредени период од годината кога е потребно да купува електрична енергија, јаглен и гас за потребите на сите капацитети”, изјави Бектеши.
„Ќе се купува електрична енергија, но и јаглен и мазут. Планирано е да работат сите три блока во РЕК Битола, ТЕЦ Осломеј, ТЕЦ Неготино, а во моментов треба да ги сочуваме хидроенергетските капацитети за да имаме електрична енергија за зимскиот период“, кажа министерот.
Во однос на пакетот на антикризни мерки кој што беше најавен, министерот Бектеши информираше дека Министерството за финансии подготвува нов пакет на мерки, кои би започнале да се применуваат во септември и ќе важат до крајот на годината, а ќе бидат наменети за најранливите категории на граѓани.
„ Континуирано носиме мерки со цел да не се зголемуваат цените на соновните прехранбени производи како што беа мерките кои на предлог на Министерството за економија на последната седница ги донесе Владата, односно е забрана за извоз на одредени производи и укинување на царина. За директни мерки како директна поддршка, Министерство за финансии е при крај на дизајнирање на нов пакет мерки во соработка со Стопанските комори. Согласно можностите кои ги има државата, мерките ќе бидат таргетирани за ранливите групи на граѓани кои имаат најголема потреба за помош. Таква поддршка ќе има и најверојатно ќе почне да се реализира од септември“ кажа Бектеши.
Цената на струјата на историски највисоко ниво, очекувањата се дека ќе продолжи да расте
Цената на струјата се зголемува веќе неколку месеци по ред и достигнува ирсториски високи цени. Стравувањата од недостиг дополнително ги зголемуваат цените на големо.
На пример, еден мегават час (MWh) струја за четвртиот квартал на берзата во Германија неделава чинеше речиси 600 евра. На моменти и повеќе. Споредено со претходната година, ова е зголемување од над 580%.
„Пазарот очигледно очекува недостиг во следните две зими“, вели Фабијан Хунеке од компанијата за истражување на пазарот Energy Brainpool, објаснувајќи го екстремното зголемување на цената на струјата.
Стравувањата се дека цената на електричната енергија во есен и зима може уште да се зголемува и да достигне дури и до 1000 евра за мегават час.
Трошоците за енергија постојано се зголемуваат од 2020 година и буквално експлодираа од крајот на 2021 година, поттикнати од војната во Украина, што предизвика драстичен раст на цената на фосилните горива, односно на нафтата, гасот и јагленот, имајќи предвид дека Русија е еден од најголемите извозници на фосилни горива во светот. Тоа дополнително го поскапи производството на електрична енергија.
Европа се подготвува за најлошото сценарио
Германија и Франција очекуваат дека веројатно сценарио во зима е недостиг, па и рестрикции на електрична енергија, па повикаа на рационално користење на енергијата и гасот, како од страна на домаќинствата, така и од приватниот бизнис сектор.
Европската Унија вчера го објави кризниот план за штедење, со кој граѓаните и фирмите треба да ја намалат потошувачката на гас. Планот предвидува – Кој може да работи од дома, во сите институции, деловни објекти и згради ладењето да биде на 25 степени, а греењето го ограничи да не биде повеќе од 19 степени.
Многу земји во Европа излегоа со финансиска поддршка на компаниите кои произведуваат енергија, но сега повеќе од очигледно дека ќе биде неопходна финансиска поддршка за спас на приватните компани. Посебно на малите компании, но и на големите компании кои се високо енергетски зависни, кои се соочуваат со реален ризик да банкротираат.
Очекувањата на експертите се дека цената на електричната енергија на берзите ќе продолжи да расте, поради големите горештини и се поистакнатата неизвесност во снабдувањето со гас. „Токму од тие причини натамошниот развој на ситуацијата е непредвидлив, а наесен може да има ново поскапување“, најави Штефан Цах, портпарол на австрискиот енергетски концерн ЕВН.
