ИНТЕРВЈУ
Проф. д-р КОЧО АНЃУШЕВ, извршен директор и претседател на Управниот одбор на групацијата „Феро инвест“, „Брако“ и „Green Machines“
*Интервјуто е целосно објавено во најновата специјална едиција ТОП 100 ИЗВОЗНИЦИ која излезе во октомври 2022.
Македонија и светот поминуваат низ една од најголемите економски и енергетски кризи. Со какви проблеми и предизвици се соочува “Брако” како компанија во изминатиот период во секојдневното работење и извозот на странските пазари?
Анѓушев: Тековните економски движења, но и изјавите на европските и светските политички лидери недвосмислено ни кажуваат дека се наоѓаме во најголемата економска криза во современата историја, која, пак, на некој начин, е продолжеток на кризата предизвикана од корона вирусот. За бизнисот ова е навистина долг период, еве веќе три години сме под постојана пресија, а тоа, за поголемиот дел од компаниите, особено за оние од производството е навистина голем предизвик.
Сопствениците, управителите, менаџментот, мора да размислуваат „надвор од кутијата“ и да креираат нови производи и услуги, да наоѓаат алтернативни начини на транспорт, да прават инвестиции во енергетски капацитети за сопствени потреби, да најдат начин да ги задржат вработените, а да не ја загубат ликвидноста и многу други предизвици.
Како и другите производствени компании, така и „Брако“ континуирано се среќава со предизвици. Некои се нови, некои се со подолг век, но јас сметам дека приватниот сектор е постојано принуден да се прилагодува и да изнаоѓа брзи решенија за да опстои. Ние тоа и го правиме.
„Брако“ е компанија која над 95% од производството го наменува за извоз и имаме соработка со над 50 земји во Европа и светот. Ние мора да ги следиме актуелните економски текови, да се адаптираме на приликите и да изнаоѓаме нови начини на соработка. Војната во Украина и моменталните случувања, во енергетиката, апсолутно не му одат во прилог на стопанството, но ние како компанија успеваме и во овие тешки времиња „да ја задржиме главата над водата“.
На што се должи нашето добро менаџирање? Можам да издвојам неколку елементи: правовремени инвестиции во производството, инвестиции во енергетски капацитети и брзо адаптирање на стратегиите за продажба.
Во корона кризата направивме храбри чекори со инвестициски циклус од над 20 милиони евра, инвестирајќи во нова, најсофистицирана линија во „Брако“, тоа е линијата Green Machines, за производство на најеколошки и технолошки најсовремени возила за одржување хигиена во урбани средини. Инвестиравме и во производство на електрична енергија од обновливи извори за потребите на самата фабрика и во нови еколошки линии за производство на поцинкована жица што значат нулта емисија на јаглерод диоксид во воздухот, производство со врвен квалитет, без опасни хемикалии и без влијание врз животната средина.
Освојувањето нови пазари е приоритет, а благодарение на стекнатата доверба изградена врз квалитетот на нашите производи, секој ден имаме нови и нови нарачки од целиот свет и навистина сме горди што сме вистински бизнис амбасадор на нашата држава.
„Брако“ комплетно се ориентираше кон производство на финални производи меѓу кои и автоматизирани машини за западните пазари и постигна договори (кои ги пратат реалните производни трошоци) со своите партнери.
Како резултат на претходно преземените потези, „Брако“ во 2021 година бележи 51% раст на приходите во споредба со 2020 година, со отворени 150 нови работни места. Во 2022 година тој тренд продолжува. Работиме позитивно и се надеваме дека така ќе продолжиме и понатаму.
Ќе повторам, успехот кој го имаме денес, се должи на години и години посветено работење и вложување и тоа не е работа од еден ден. Новата бизнис приказна – производствен погон „Green machines“ во кој се произведуваат најсовремени и еколошки машини за одржување на градска хигиена, на електричен и погон на хидроген, дефинитивно е нешто кое нè издвојува од останатите, не само во земјата, не само во регионот, туку и во Европа и во светот.
Во линијата „Green Machines“ e прооизведена првата машина за одржување на градска хигиена на погон на течен хидроген, а дополнително нашите инжинери во „Брако“, се првите кои имаат инкорпорирано целосен панел на допир за движење на возила. Има со што да се гордеат вработените во „Брако“, нашите сограѓани велешани и цела Република Северна Македонија.
Инфлацијата и цените на енергенсите се на рекордно високо ниво. Истовремено, поскапени се речиси сите трошоци и суровини за производството. Како оваа ситуација се одразува врз работењето на “Брако” и какви промени и потези преземате во управуавањето со компанијата за полесно да се надмине овој кризен период?
Анѓушев: Сите знаеме дека електричната енергија, за најголемиот дел на компаниите во земјата е основата за работење, а за дел на компаниите тоа е природниот гас. Со оглед на тоа дека ние сме енергетски зависна земја и за деривати, па и за електрична енергија, верувам дека цените на енергенсите, кои се на рекордно историско ниво, апсолутно негативно влијаат на ликвидноста на компаниите, а да не споменувам како влијаат на развојот, кој во вакви услови тешко може да се планира. Посебно што индустријата во Македонија нема државна поддршка (субвенција) во овој дел.
Ние во „Брако“, направивме правовремен потег со инсталација на фотонапонска централа на кровот на објектот со капацитет од 1,5 MW, инвестиција вредна повеќе од еден милион евра, а енергијата која ја произведува е за наши потреби, особено за делот на жичани производи, каде се троши повеќе енергија. Овој енергетски капацитет ќе ни обезбеди 40% од електричната енергија што ја троши компанијата и при тоа ќе се редуцираат 2000 тона CO2 на годишно ниво.
Наша конкурентска предност е што групацијата „Феро Инвест“ има диверзифицирани дејности, а помеѓу останатите е и производство и трговија со електрична енергија, преку компанијата RES (Reneweble Energy Supply). Toa е новоформирана компанија и како најголем агрегатор на електрична енергија од обновливи извори која, иако е на почеток, работи одлично и создава доверба со клиентите.Воедно, RES е единствена компанија на пазарот која во овие тешки услови за своите клиенти обезбедува одредена количина на електрична енергија по фиксни цени.Со гордост констатираме дека нашите клиенти во јули и август заштедија повеќе од 3 милиони евра во споредба со HUPX цените.
Постпандемиското заздравување, но и војната во Украина предизвикаа големи проблеми во синџирите на снабдување. Дали и со какви проблеми се соочувате во логистичкото работење и какви промени се прават за да се надминат овие проблеми?
Анѓушев: Проблемите се чувствуваат најмногу во делот на жичаната програма каде поради немањето на ембарго кон Русија од Србија и Турција, се појавува роба по дампинг цени и прави нелојална конкуренција која се чувствува во целиот регион.
Искрено, како и сите други, и ние се соочивме со проблеми во снабдувањето, но би рекол дека тоа е во еден помал обем од останатите компании. Тоа се должи пред сè на тоа што изградивме силен однос со локални компании-добавувачи.
„Брако“ во моментов соработува со повеќе од 650 македонски компании, добавувачи на потребни репро-материјали или користи услуги од локални компании.
Се разбира, имаме и силна мрежа на меѓународни добавувачи и партнери. „Брако“ во оваа форма постои веќе 20 години, ние создаваме партнерства кои значат доверба и сигурност.
Кои се проценките и очекувањата за периодот што следи за работењето на “Брако”, индустријата во која работите и економијата во целост? Дали очекувате прекини во производниот процес, намалување на производството и бројот на вработени, влошена ликвидност и профитабилност, зголемено задолжување, зголемување или намалување на извозот…?
Анѓушев: Тешко е да се предвидат економските движења во Европа, од кои нашиот пазар е особено зависен. Тука пред сè големо влијание имаат горивата и електричната енергија како основни ресурси за водење на секој еден бизнис, а тие, пак, односно нивната цена, дефинитивно зависат од украинско-руските односи.
Република Северна Македонија не е толку влијателна на меѓународен политички план и ние од бизнисот, како набљудувачи, може само да се надеваме дека целата оваа ситуација ќе заврши што побрзо, за бизнисите да може да креираат своја предвидливост и да се вратат на патеките на развојот.
Она што е важно и што треба да го истакнеме, е дека засега сите наши компании вложуваат максимални напори да работат стабилно.
Од наша страна, ќе направиме сè да нема прекини во производството и да ги задржиме сите работници, како еден од клучните ресурси за успех.
Какви мерки и политики за поддршка од страна на Владата и државните институции би помогнале во овој период за полесно да се надмине претстојната економска и енергетска криза?
Анѓушев: Неопходни се три вида на основна поддршка за стопанството: максимизирање на домашното производство на електрична енергија, директни субвенции за набавка на електрична енергија или потребен дериват за работа, како и поддршка за изградба на сопствени капацитети на електрична енергија од обновливи извори.
Во овој момент кога енергијата претставува зголемен товар за стопанството, државата треба да интервенира, за да ја одржи ликвидноста на компаниите и да ги задржи работните места.
Воедно, треба да се продолжи со доследна примена на Законот за финансиска поддршка на инвестициите и се разбира, да нема измени во даночната политика во делот на реинвестирана добивка, бидејќи инвестициите се основа за пребродување на кризата.
