Американскиот Стејт департмент ги објави своите годишни Извештаи за инвестициската клима во Северна Македонија за 2025 година во кои се истакнуваат потенцијалите, но и предизвиците со кои земјата се соочува во привлекувањето на странски инвестиции.
“Водењето бизнис е генерално лесно во Северна Македонија, а законската рамка е во голема мера во согласност со меѓународните стандарди, корупцијата е постојан предизвик”, се вели во најновиот Извештај за Инвестициската клима во Северна Македонија.
Во Извештајот се посочува дека големите странски компании што работат во Технолошките индустриски развојни зони (ТИРЗ) генерално пријавуваат позитивни инвестициски искуства и одржуваат добри односи со владини претставници.
”Сепак, целокупната регулаторна средина во земјата останува комплексна, а честите регулаторни и законски промени, заедно со недоследното толкување на правилата, создаваат непредвидлива деловна средина погодна за корупција. Владата генерално ги спроведува законите, но има бројни извештаи дека некои службеници сè уште се вклучени во коруптивни активности”, пишува во Извештајот.
Транспаренси Интернешнл ја рангираше Северна Македонија на 88-мо место од 180 земји во својот Индекс на перцепција на корупцијата во 2024 година, со резултат од 40 од 100.
Освен неколку најави дека владата работи на промовирање нови инвестиции, во 2024 година беа забележани ограничени напори за привлекување нови инвестиции, фокусирајќи се наместо тоа на подобрувања на енергетската ефикасност, финансиска помош за ранливите домаќинства и ублажување на инфлаторните притисоци.
Се потенцира дека Владата сепак комуницирала со странски компании и инвеститори за јавни проекти во транспортната и енергетската инфраструктура.
Во Извештајот се констатира дека Државната комисија за спречување на корупција отворила неколку истраги поврзани со корупција, вклучувајќи неколку во кои биле вклучени високи функционери, иако само неколку до денес резултирале со кривично гонење.
Според Извештајот на Стејт Департментот, Северна Македонија нуди можности во дигитализацијата и зелената енергија.
“Од 2021 година, Амбасадата во Македонија ги идентификуваше дигитализацијата и зелената енергија како области зрели за американски инвестиции поради посветеноста на Владата на Северна Македонија да привлече и поддржи инвестиции во овие стратешки сектори. Локацијата на Северна Македонија, на раскрсницата на паневропските транспортни коридори VIII и X, е предност бидејќи компаниите го разгледуваат „ниршоринг“ нивното производство за да биде поблиску до центрите за потрошувачка во Европа”, се потенцира во Извештајот.
Привлекувањето на странски директни инвестиции останува еден од главните столбови на владата за економски раст и создавање работни места, пишува во Извештајот, но се потенцира дека “поголем ангажман со инвеститорите не се материјализираше во 2024 година, делумно поради парламентарните избори на 8 мај и промената на владата.
“Северна Македонија не одржува „едношалтерски систем“ за странски директни инвестиции, што бара од инвеститорите да се движат низ неколку бирократски институции за да ги спроведат своите инвестиции. Работата на ТИРЗ ги засенува активностите на Агенцијата за странски инвестиции и промоција на извозот, бидејќи нивните активности честопати се преклопуваат”, пишува во Извештајот.
Се посочува дека Владата одржува контакт со големите странски инвеститори преку чести состаноци и формални анкети за добивање повратни информации и дека големите странски инвеститори имаат директен и лесен пристап до владини лидери, со кои можат да контактираат за помош при решавање на проблеми.
Република Северна Македонија, земја-кандидат за ЕУ од 2005 година и членка на НАТО од март 2020 година, продолжува да биде отворена за американски комерцијални инвестиции.
Во Извештајот се потенцира дека во Северна Македонија не постои ниту широко распространето антиамериканско, ниту антизападно расположение, но дека земјата е цел на ширење на антизападно влијание спонозорирано од Русија
“Веродостојни извештаи покажуваат дека од руската инвазија на Украина, земјата е цел и подложна на странско злонамерно влијание и дезинформации, интензивирани хибридни напади од Русија и антизападни наративи од регионални и домашни елементи спонзорирани од Русија“, се вели во Извештајот.
Владеењето на правото и корупцијата клучни предизвици за Северна Македонија
“Бројни меѓународни извештаи забележуваат дека владеењето на правото и корупцијата остануваат клучни предизвици во Северна Македонија, посочувајќи на прекумерно мешање на извршната власт, бизнисот и политиката во судството, лошо финансирање на целата судска власт и ниска ефикасност на неколку судови”, се потенцира во Извештајот
Според Стејт Департментот. Владата забележа ограничен напредок во спроведувањето на големите антикорупциски реформи во текот на 2024 година за подобрување на судската независност и непристрасност.
“Спроведувањето на договорите и перципираниот недостаток на транспарентни практики за јавни набавки остануваат предизвици за бизнисите. Кон крајот на 2024 година и почетокот на 2025 година, застапниците за борба против корупцијата ја критикуваа владата за отстранување на суштинскиот административен надзор на Бирото за јавни набавки врз понудите за јавни набавки. Анкетите постојано ги истакнуваа практиките за јавни набавки како еден од главните извори на корупција”, пишува во Извештајот.
